The Growing Presence of Acting Mayors in Albania: A Democratic Challenge

In recent years, Albania has witnessed a steady increase in the number of acting mayors (kryetarë të komanduar). At first glance, this might seem like a mere technical or administrative matter. However, in reality, the implications are far more profound—directly affecting democracy at the local level, the quality of representation, and the legitimacy of public authority.

Why does this matter?

Local government is the closest level of governance to citizens. Decisions made by municipalities shape the quality of daily life, guide investments, and define the future of entire territories for decades. When a municipality is led by an acting mayor rather than an elected one, citizens lose the essential guarantee of democratic legitimacy. Authority is exercised without direct accountability to the people.

Risks of prolonged interim leadership

1. Weakening of democratic standards – Acting mayors are not elected by citizens, and their mandate is temporary. Extending their role beyond short emergencies undermines the very foundation of representative democracy.

2. Distorted decision-making – Strategic decisions with long-term consequences may be made without proper legitimacy. This creates the risk of irreversible mistakes in urban planning, infrastructure, and local development.

3. Erosion of public trust – Citizens who already feel distant from politics may become more skeptical and disengaged when they see that their leaders are appointed rather than chosen.

The urgency of the moment

We are currently at a critical juncture: municipalities across Albania are about to take decisions that will shape development for generations to come. If these decisions are made under interim leadership, the costs will be high and difficult to reverse. Local democracy must not be put on hold.

What should be done?

• Clear timelines: The law should set strict deadlines for how long an acting mayor can serve.

• Priority to elections: By-elections should be organized without delay, guaranteeing that citizens can choose their representatives.

• Strengthening local governance: Institutional reforms are needed to ensure that municipalities are not left in a state of prolonged provisional leadership.

Conclusion

Acting mayors (kryetarë të komanduar) may seem like a technical solution, but in reality, they represent a democratic challenge. Albania’s path toward stronger democracy and European integration requires commitment not only at the national level but also in the municipalities, where citizens most directly experience governance. Democracy cannot function properly without legitimate and accountable local leaders.

---

Kryetarët e komanduar në bashki: një boshllëk i madh demokratik

Në muajt e fundit, Shqipëria është përballur me një fenomen të pazakontë në nivelin e qeverisjes vendore: disa prej kryetarëve të bashkive më të mëdha të vendit nuk po ushtrojnë më mandatin e tyre. Disa janë nën hetim apo në arrest, të tjerë janë dorëhequr, dhe katër të tjerë janë bërë deputetë.

Në këto kushte, drejtimin e bashkive e kanë marrë të ashtuquajturit kryetarë të komanduar – persona që nuk janë zgjedhur nga qytetarët me votë të drejtpërdrejtë, por të emëruar nga këshillat bashkiake për të zëvendësuar kryetarin e munguar.

Ligji shqiptar i jep këtyre kryetarëve të komanduar kompetenca të plota, njësoj si kryetarët e zgjedhur. Por këtu lind pyetja themelore:
👉 A është e drejtë që një person pa mandat popullor të marrë vendime që prekin zhvillimin e një qyteti për dekada të tëra?

---

Çfarë ndodh në vende të tjera?

• Italia: kur kryetari largohet nga detyra, qeveria dërgon një komisioner neutral. Ky administron përditshmërinë, por nuk merr vendime madhore. Brenda 6 muajsh zhvillohen zgjedhje të reja.

• Greqia: zëvendësuesi nga këshilli bashkiak merr detyrën, por nëse mungesa është më e gjatë se një vit, shpallen zgjedhje të jashtëzakonshme.

• Maqedonia e Veriut: qeveria cakton një ushtrues detyre dhe brenda 90 ditësh thirren zgjedhjet.

• Kosova: zëvendëskryetari merr përkohësisht detyrën, por zgjedhjet e jashtëzakonshme zhvillohen brenda 45 ditësh.

• Shqipëria: kryetari i komanduar mund të qëndrojë deri në fund të mandatit (pra edhe 2-3 vjet) dhe ka kompetenca të pakufizuara, përfshirë vendime strategjike.

---

Ku qëndron problemi?

Sot në Shqipëri, komandimi ka tre boshllëqe madhore:

1. Zgjatje e pakufizuar – kryetari i komanduar mund të qëndrojë deri në përfundim të mandatit.

2. Kompetenca të plota – mund të nënshkruajë PPP, plane urbanistike, apo kontrata që ndryshojnë fatin e qytetit për dekada.

3. Mungesë legjitimiteti demokratik – qytetarët nuk kanë asnjë fjalë në këtë proces.

---

Çfarë duhet ndryshuar?

Për të ruajtur balancën mes stabilitetit administrativ dhe legjitimitetit demokratik, Shqipëria mund të ndjekë disa rrugë:

• Afat i kufizuar i komandimit: jo më shumë se 3–6 muaj.

• Zgjedhje të jashtëzakonshme: nëse periudha e mbetur është më e gjatë se 1 vit.

• Kompetenca të kufizuara: kryetari i komanduar të administrojë përditshmërinë, jo të marrë vendime të pakthyeshme.

• Modeli i komisionerit neutral: një figurë e paanshme, e emëruar përkohësisht nga qeveria ose një organ i pavarur.

---

Përfundim

Rasti i kryetarëve të komanduar ka zbuluar një boshllëk të madh ligjor dhe demokratik në Shqipëri. Nëse nuk ndërhyhet shpejt, rrezikojmë që qytete të tëra të udhëhiqen për vite nga persona pa mandat popullor, që marrin vendime afatgjata dhe të pakthyeshme.

Kjo është një thirrje për reformë ligjore urgjente, që të garantohet se qytetarët nuk mbeten jashtë procesit të përfaqësimit dhe që demokracia vendore të mos kthehet në një formalitet.

From Milan to Tirana: Should We Reassess the Urban Model of the Future?

The heated debates now unfolding in Milan — a city long showcased as a success story of contemporary urbanism — send a clear signal: no development model is error-proof when image, not people, becomes the organizing principle. For Albania, the timing could not be more relevant. Our cities are changing at record speed, and many are borrowing similar design logics, technical solutions, and urban marketing narratives.

In Albania, every urban intervention is wrapped in appealing terms such as “requalification” or “urban renaissance.” Yet, too often, these are euphemisms masking the realities of over-construction and the loss of public spaces. Poetic language must not distract us from critically assessing the real outcomes.

Milan: From Praise to Scrutiny

Milan’s global reputation grew with high-visibility projects such as Bosco Verticale, celebrated as a fusion of architecture and living green infrastructure. Yet recent investigations — including those involving Mayor Giuseppe Sala — have cast new light on questions of transparency, governance, and potential conflicts of interest in planning and development processes.

Beyond governance, results on the ground are mixed. Controversial redesigns like Piazza Castello and Piazza San Babila are now cited by critics as examples of “dead spaces”: expanses of paving exposed to summer heat, lacking shade, trees, water, and social life — and prone to winter water accumulation. The core critique: urban design renderings promise livability, but built reality often fails to deliver functional, climate-responsive, community-supportive space.

Tirana & the TR030 Master Plan: Time for a Second Look?

Tirana has, for several years, been guided by the TR030 General Local Plan (Përgjithshëm Vendor), developed by the team led by architect Stefano Boeri — the same name behind Bosco Verticale. The plan introduced an ambitious vision: an Orbital Forest, new public squares, and vegetated vertical architecture redefining the skyline.

On paper, the concept is bold and inspiring. But after watching Milan’s experience unfold, a legitimate question emerges:

Is this model right for our reality?

Does it truly secure functional greenery, resilient microclimates, and inclusive public space — or are we at risk of building projects that look compelling in visualizations yet underperform in practice?

A further concern: high-rise concentration and rapid densification in Tirana’s core could erode visual landscape character, undermine cultural continuity, and squeeze out historic patterns unless a clear balance is maintained between new development and inherited urban fabric. In the wake of Milan’s reassessment, perhaps it is time to subject TR030 to an independent review — transparent, evidence-based, and participatory — to ensure alignment with the public interest and sustainability standards.

What Can We Learn from Milan?

• A rendering (computer views showing what the project is expected to look like) is not reality. Evaluate projects on function, microclimate, and long-term maintenance — not only on digital imagery.
• Plan public space for a Mediterranean climate. Shade, evapotranspiration, water features, permeable surfaces, and biodiversity are not optional extras.
• Transparency & public consultation matter. Urban planning cannot be an exclusive conversation among architects, investors, and political insiders.

Positive Models to Draw From

Ljubljana, Slovenia – Named European Green Capital 2016, the city combined strong waste-reduction policies with pedestrianization of the historic core, extensive greening, and a people-first mobility network.

Barcelona, Spain – The Superblocks (Superilles) strategy reclaims street space from cars, creating low-traffic social corridors where residents gather, play, and cool the urban heat island.

Paris, France – The “15-Minute City” framework aims to ensure that daily needs — parks, schools, markets, healthcare, culture — lie within a short walk or cycle, reducing congestion, emissions, and stress.

Freiburg, Germany – The Vauban eco-district prioritizes walking, cycling, district-scale clean energy, and community-driven design, becoming a reference point for integrated sustainable neighborhoods.

A Manifesto for the Albanian Cities of Tomorrow

To avoid repeating Milan’s mistakes, Albania needs its own urban vision — locally rooted, climate-smart, and socially just. A practical manifesto for action could rest on five pillars:

1.    Real, Functional Greenery – Not tree icons in renderings, but living, irrigated, climate-adaptive green systems in every public space.

2.    Climate-Responsive Design – Streets and squares designed for shade, cooling, water retention, and biodiversity across seasons.

3.    Civic Participation & Transparency – Open data, open hearings, co-design workshops. Urban form must emerge from dialogue between experts and communities.

4.    Post-Build Monitoring & Audits – Every major project should be evaluated after completion: Did it meet promised standards? Is it used? Does it perform ecologically?

5.    Protecting Urban Identity – Each Albanian city — Tirana, Durrës, Vlora, Shkodra, Korça, Gjirokastra, and beyond — carries a distinct history, scale, and cultural DNA. Modernization must amplify, not erase, that identity.

Call to Action

Milan reminds us that even the most celebrated projects can fail when people and nature are treated as afterthoughts. Albania still has time to build a distinct, human-centered, climate-aware urban model with a strong sense of place. Before we greenlight the next tower, concrete plaza, or iconic “statement” development, we should ask:

Are we building cities for people, memory, and ecological resilience — or only for the image of a faceless global metropolis?

The answer we give — in policy, budget, and built form — will shape how we live for generations.

 

Nga Milano tek Tirana: A duhet të rivlerësojmë modelin urban të së ardhmes?

 

Debatet që kanë shpërthyer në Milano — një qytet që për vite u konsiderua laborator i suksesit urbanistik — na japin një sinjal të qartë: asnjë model zhvillimi nuk është imun ndaj gabimeve kur në qendër vendoset imazhi dhe jo njeriu. Për Shqipërinë, mes një transformimi të shpejtë të qyteteve tona, ky reflektim është i domosdoshëm.

Në Shqipëri, çdo ndërhyrje urbane shoqërohet me fjalë të bukura si “rikualifikim” apo “rijetezim” etj. Por shpesh këto janë eufemizma që fshehin betonizimin dhe humbjen e hapësirave publike. Gjuha e bukur nuk duhet të na bëjë të harrojmë vlerësimin kritik të rezultateve reale.

Milano: nga lavdërimi tek kritikat

Milano fitoi famë ndërkombëtare me projekte ikone si Bosco Verticale, që u paraqit si ndërthurje e arkitekturës bashkëkohore me gjelbërimin. Por hetimet e fundit — ku përfshihet edhe kryebashkiaku Giuseppe Sala — kanë nxjerrë në pah pyetje mbi transparencën, qeverisjen dhe konfliktet e interesit në proceset e planifikimit.

Përtej qeverisjes, rezultatet në terren janë të përziera. Rindërtime të diskutueshme si Piazza Castello dhe Piazza San Babila sot përmenden si shembuj të "hapësirave të vdekura": sheshe të shtruara me beton, pa hije, pa pemë, pa jetë sociale — që verës digjen nga dielli dhe dimrit mblidhen me ujë. Kritika thelbësore: renderët urbanë premtojnë cilësi jete, por realizimi shpesh dështon në funksionalitet dhe përshtatje klimatike.

Tirana dhe Plani TR030: një model për t’u rishikuar?

Prej disa vitesh, Tirana udhëhiqet nga Plani i Përgjithshëm Vendor TR030, i hartuar nga studio e arkitektit Stefano Boeri — autori i Bosco Verticale. Plani solli një vizion ambicioz: pylli orbital, sheshe të reja publike, ndërtesa vertikale me bimësi.

Në letër, vizioni është frymëzues. Por pas përvojës së Milanos lind pyetja e natyrshme:

A i përshtatet ky model realitetit tonë?

Siguron ai gjelbërim funksional, mikroklimë të shëndetshme dhe hapësira të jetueshme — apo rrezikojmë projekte që duken bukur në vizualizime, por dështojnë në praktikë?

Një shqetësim shtesë: kullat e larta dhe densifikimi i qendrës mund të çojnë në humbje të peizazhit dhe identitetit urban, nëse nuk ruhet balanca me trashëgiminë ekzistuese. Duke mësuar nga Milano, ndoshta ka ardhur koha që TR030 të rishikohet në mënyrë të pavarur, transparente dhe me pjesëmarrje qytetare.

Çfarë mund të mësojmë nga Milano

• Renderi (pamje kompjuterike që tregojnë si pritet të duket projekti)…” nuk është realitet. Projekti duhet vlerësuar për funksionalitet e performancë klimatike, jo vetëm për pamjen digjitale.
• Hapësirat publike për klimën mesdhetare. Hije, ujë, biodiversitet, sipërfaqe të depërtueshme — elementë bazë.
• Transparenca dhe konsultimi publik. Planifikimi urban nuk mund të mbetet monopol i zyrave të arkitektëve dhe investitorëve.

Shembuj pozitivë për frymëzim

Ljubljana (Slloveni) – U shpall Qyteti më i gjelbër i Evropës 2016 falë politikës "zero waste", këmbësorizimit të qendrës historike dhe shtimit të sipërfaqeve me bimësi.

Barcelona (Spanjë) – Projekti Superblocks krijon zona me trafik të kufizuar ku hapësirat publike kthehen te banorët.

Paris (Francë) – Koncepti "Qyteti i 15 minutave" synon që shërbimet kryesore të jenë të aksesueshme pa makinë, duke ulur ndotjen dhe stresin urban.

Freiburg (Gjermani) – Lagjja ekologjike Vauban vendos këmbësorët dhe biçikletat në qendër, me energji të pastër dhe një qasje komunitare të gjelbër.

Manifesti për qytetet shqiptare të së ardhmes

Për të shmangur gabimet e Milanos, duhet të ndërtojmë një vizion tonin. Ky manifest mund të mbështetet në 5 shtylla kryesore:

1.    Gjelbërim real dhe funksional – Jo pemë vetëm në vizualizime, por gjelbërim i gjallë në çdo hapësirë publike.

2.    Planifikim klimatik – Sheshe e rrugë të menduara për hijëzim, freskim e biodiversitet.

3.    Pjesëmarrje qytetare & transparencë – Vendimmarrje e hapur mes ekspertëve dhe komuniteteve.

4.    Monitorim pas ndërtimit – Projektet e mëdha duhen audituar: A u realizuan sipas standardeve? Si përdoren? Si performojnë?

5.    Ruajtja e identitetit të qytetit – Çdo qytet shqiptar ka historinë dhe ADN-në e vet. Tirana, Durrësi, Vlora, Shkodra… nuk duhet të humbasin atmosferën dhe elementët unikë për hir të një modeli global uniform.

Thirrje për veprim

Qyteti u përket banorëve të tij. Përpara çdo vendimmarrjeje të madhe urbanistike, pyetja duhet të jetë: a po e ruajmë qytetin si hapësirë të përbashkët, apo po ia dorëzojmë atyre që e shohin thjesht si një aset tregtar? Qytetet tona duhet të mbeten pronë e vendimmarrjes kolektive, ku banorët kanë zë real përmes konsultimeve publike dhe planeve që reflektojnë nevojat e tyre. Vetëm kështu shmangim që qyteti të “përpiret” nga interesat e momentit.

Milano na kujton se edhe projektet më të lavdëruara dështojnë kur harrojnë njeriun dhe natyrën. Shqipëria ende ka kohë të ndërtojë një model urban unik, të qëndrueshëm dhe me identitet të fortë. Përpara se të ndërtojmë kulla të reja, sheshe betoni dhe projekte spektakolare, duhet të pyesim veten:

A po ndërtojmë qytete për njerëzit, historinë dhe natyrën — apo vetëm për imazhin e një metropoli pa fytyrë?

After the Tourist: Time to Restore the Dignity of Our Communities

 Development policies must not be built on the logic of the tourist season, but on the daily life of citizens. Sustainable tourism begins when the community is placed at the center.

By: Luiza Hoxhaj

Date: July 12, 2025

On a July morning, while tourists take photos in Theth or wait in line in Ksamil to find a spot on the beach, the local resident worries about water shortages, pollution, unaffordable prices, and a voice that is no longer heard. We are trading peace for influx, and with it, we are giving more space to the one who stays temporarily than to the one who remains and contributes every day.

In institutional statements, reports, and even in everyday language, it has become common to say: “these measures benefit both tourists and citizens,” or “the project serves both visitors and the local community” – but why is the tourist always mentioned first?

This is not just a matter of linguistic order. It is a symptom of a deeper trend: decision-making and development planning are increasingly oriented toward the needs of visitors, pushing the local citizen to the margins. This symbolic order of words mirrors a real order of priorities: policies that favor the season, fast business, and tourist marketing, while neglecting the quality of life for residents, basic services, and the preservation of the community as a living social and cultural organism.

We are forgetting a fundamental principle: tourism must serve the host communities, not the other way around. It should be a tool, a source of income, an opportunity for development – not an end in itself that justifies every compromise at the expense of local life.

When the citizen is pushed to the background, the following happens:

·         Increased prices for rent and food drive young people away from their hometowns.

·         Public services (such as sanitation, water supply, access to public spaces) become inadequate or selectively distributed.

·         The community loses its identity and turns into a mere backdrop for temporary consumption.

Sustainable development is not one that simply brings tourists, but one that strengthens the community, maintains balance, and generates income that is redistributed for the benefit of locals. That’s why it is vital to change the discourse and the order of priorities.

We must say: “This policy serves citizens and visitors.” And we must think this way in every investment, project, or strategy. Only when a community is healthy, welcoming, and empowered can tourism be successful – for everyone.

The citizen can no longer be a secondary figure on development maps. They must be restored to where they belong: at the center of policymaking and governance. Policies, investments, and decisions cannot be built on the logic of the tourist season but on the foundations of everyday life. The citizen must be not only the main beneficiary but also the co-creator of development. They must be heard, represented, and actively involved in every process. Meanwhile, policymakers must have the courage to reconsider their priorities and return to their core mission: the long-term well-being of communities.

Because a place where the citizen feels heard, protected, and valued is a place that also offers the best experience for any visitor. Only in this way can every season be sustainable, and every development truly meaningful.

This article is the first in the series: “Citizens at the Spotlight.”

Qytetari pas turistit? Koha për të rikthyer dinjitetin e komuniteteve tona

Politikat e zhvillimit nuk duhet të ndërtohen mbi logjikën e sezonit, por mbi jetën e përditshme të qytetarit. Turizmi i qëndrueshëm fillon kur komuniteti është në qendër të vëmendjes.

Nga: Luiza Hoxhaj

Data: 13 Korrik 2025

Në një mëngjes korriku, ndërkohë që turistët fotografojnë në Theth apo presin radhën në Ksamil për të zënë vend në plazh, banori lokal shqetësohet për ujin, për ndotjen, për çmimet që s’përballohen, dhe për zërin e tij që nuk dëgjohet më. Po e humbasim qetësinë për të fituar fluksin, dhe bashkë me të, po i japim më shumë hapësirë atij që vjen përkohësisht sesa atij që qëndron dhe kontribuon çdo ditë.

Në deklaratat institucionale, në raportet dhe madje edhe në gjuhën e përditshme, është bërë tashmë zakon të thuhet: “këto masa favorizojnë turistët dhe qytetarët”, “projekti është në shërbim të turistëve dhe komunitetit lokal” – por përse gjithmonë turisti përmendet i pari?

Kjo nuk është thjesht një formulë gjuhësore. Është një simptomë e një prirjeje më të thellë: vendimmarrja dhe planifikimi zhvillimor po orientohet gjithnjë e më shumë drejt nevojave të vizitorëve, duke e shtyrë qytetarin vendas në periferi. Ky rendim simbolik fjalësh përkon me një rendim real prioritetesh: politika që favorizojnë sezonin, biznesin e shpejtë dhe marketingun turistik, por që harrojnë cilësinë e jetës së banorëve, shërbimet bazë dhe ruajtjen e komunitetit si një organizëm i gjallë social dhe kulturor.

Po harrojmë një parim themelor: turizmi duhet të jetë në funksion të komuniteteve pritëse, jo anasjelltas. Ai duhet të jetë një mjet, një burim të ardhurash, një mundësi zhvillimi, dhe jo një qëllim në vetvete që i nënshtrohet çdo kompromisi në kurriz të jetës vendase.

Kur qytetari shtyhet në plan të dytë, ndodhin këto:

• Çmimet e rritura për qiranë apo ushqimin bëjnë që të rinjtë të largohen nga vendlindja.

• Shërbimet publike (si pastrimi, ujësjellësi, qasja në hapësirat publike) kthehen në të pamjaftueshme ose selektive.

• Komuniteti humbet identitetin e vet dhe shndërrohet në një “skenografi” për konsum të përkohshëm.

Zhvillimi i qëndrueshëm nuk është ai që sjell vetëm turistë, por ai që forcon komunitetin, ruan ekuilibrin, dhe gjeneron të ardhura që rishpërndahen në dobi të vendasve. Prandaj është jetike të ndryshojmë diskursin dhe rendin e përparësive.

Duhet të themi: “Kjo politikë u shërben qytetarëve dhe vizitorëve.” Dhe duhet ta mendojmë kështu në çdo investim, projekt, apo strategji. Vetëm kur komuniteti është i shëndetshëm, mikpritës dhe i fuqizuar, turizmi mund të jetë i suksesshëm – për të gjithë.

Qytetari nuk mund të jetë më një figurë dytësore në hartat e zhvillimit. Ai duhet të rikthehet aty ku e ka vendin: në qendër të politikëbërjes dhe qeverisjes. Politikat, investimet dhe vendimmarrjet nuk mund të ndërtohen mbi logjikën e sezonit, por mbi themelet e jetës së përditshme. Qytetari duhet të jetë jo vetëm përfituesi kryesor, por edhe bashkëhartuesi i zhvillimit. Ai duhet të dëgjohet, të përfaqësohet dhe të jetë pjesë aktive e çdo procesi. Ndërkohë, politikëbërësit duhet të kenë guximin të rishikojnë prioritetet dhe të rikthejnë misionin e tyre tek ajo që është më themelore: mirëqenia afatgjatë e komuniteteve. Sepse një vend ku qytetari ndihet i dëgjuar, i mbrojtur dhe i vlerësuar është një vend që ofron edhe eksperiencën më të mirë për çdo vizitor. Vetëm kështu, çdo stinë do të jetë e qëndrueshme, dhe çdo zhvillim do të ketë kuptim.

Ky shkrim është i pari si pjesë e ciklit “Qytetarët në Qendër të Vëmendjes”.

Sustainable Development and Community Empowerment

 

Why unauthorized constructions are not merely an urban issue but a symbol of the lack of a social contract. The state as regulator, the citizen as co-responsible.

By: Luiza Hoxhaj

Date: 13 July 2025

I have often called unauthorized constructions the "post-'97 pyramids." They were built on institutional gaps, lack of regulations, and hopes for quick profit or survival. Like financial pyramids, they sparked hope and left behind crises. Their demolition causes social and economic damage, but indiscriminate legalization also destroys the environment, identity, and trust in the state.

Today, thousands of unauthorized buildings are an irreversible reality on the ground. In many cases, they have been built by citizens themselves on their land, without guidance or standards, as an emergency solution but also as a means of income. In tourist areas, this phenomenon has peaked. From a technical perspective, they may be considered violations; but from a socio-economic viewpoint, they are established facts intertwined with community life.

This makes the role of the state as a regulator even more essential. Not just as a punisher, but as an institution leading the transition from chaos to order. The state can no longer behave like a stranger on its own territory, appearing only when demolition operations take place. It must create conditions for integrated regulation: set standards, provide deadlines for compliance, and support citizens in the lawful transformation of their investments.

But there can be no state without citizens. To build strong communities and regulated environments, citizens must feel responsibility. It's not enough to ask for legalization after the fact. Respect for the law must start the moment the idea of construction arises. If we coexist with violation, we cannot demand security, public investments, or a healthy environment.

The solution is neither mass punishment nor full amnesty. The solution lies in a strategy of gradualism: a process that acknowledges reality but disciplines it. That requalifies instead of demolishing. That educates rather than just punishes. That sets conditions for legalization with clear environmental, aesthetic, and technical standards. And that creates sincere cooperation between the state and communities.

For example, in Theth and other protected areas, constructions with bricks and concrete that do not respect local tradition represent a distortion of cultural and environmental identity. But the solution cannot be immediate, indiscriminate demolition, especially when these investments have been made by residents who have spent savings or taken loans, in a climate where the state has been passive, even benefiting from them through taxes and fees. These constructions should be seen as part of a requalification process...

Moreover, these residents should be given the opportunity to benefit from national programs like the "mountain package," which have long been promised but remain inactive in developing the territory. This package should serve to support mountain communities, empower their economic capacities, and preserve natural and cultural heritage.

---

A Necessary Reflection: The Legend of Rozafa Castle in Modern Times

There is something deeply troubling in this cycle where citizens invest their savings, build with hope, register their activity for taxes, contribute to national wealth, and then – due to lack of rules or sudden policy changes – face insecurity, demolition, and impoverishment. It’s as if we are trapped in a modern legend of Rozafa Castle, where we build by day and demolish by night. But unlike the legend, which spoke of sacrifice to build the common good, today we witness a pointless sacrifice that brings neither stability nor sustainable development.

Isn’t it time to leave this sad metaphor behind, to leave Rozafa in her antiquity, and truly build on solid foundations – with clear rules, respect for the law, community support, and a long-term vision for the territory?

---

Sustainable development cannot be built on ignoring reality, nor on unconditional acceptance of it. It emerges when order is established and mutual sensitivity grows: the state sees the citizen as a partner, and the citizen sees the territory as shared wealth.

Only in this way, instead of “new pyramids,” will we have sustainable communities and dignified tourism.

This article is part of the editorial cycle “Citizen in the Spotlight.”